Flóra Íslands - Blómplöntur

A B D E F G H I J K L M

 

N O P R S T U V Þ Æ


Aðalbláberjalyng
Akurarfi
Akurtvítönn
Alaskalúpína
Alaskavíðir
Alaskaösp
Alurt
Apablóm
Arfafjóla
Aronsvöndur
Augnfró
Axhnoðapuntur
Axhæra
Bakkaarfi
Baldursbrá
Barnarót
Baunagras
Beitilyng
Belgjastör
Bergsteinbrjótur
Beringspuntur
Birki
Birkifjóla
Bjarnarkló
Bjúgstör
Bjöllulilja
Bláberjalyng
Blágresi
Bláhveiti
Bláklukka
Bláklukkulyng
Blákolla
Blálilja
Blástjarna
Blásveifgras
Blátoppa
Blátoppastör
Blávingull
Blettafífill
Blóðarfi
Blóðberg
Blóðkollur
Blómsef
Blæösp
Blöðkunykra
Blöðrujurt
Boghæra
Brekkumaríustakkur
Brenninetla
Brennisóley
Brjóstagras
Broddastör
Broddkrækill
Brönugrös
Bugðupuntur
Burnirót
Dagstjarna
Dúnhafri
Dúnhulstrastör
Dúnmelur
Dvergsóley
Dvergsteinbrjótur
Dvergstör
Dvergvatnalilja
Dýragras
Dökkasef
Dökkhæra
Efjugras
Efjuskúfur
Eggtvíblaðka
Einir
Engjakambjurt
Engjamaríustakkur
Engjamunablóm
Engjamura
Engjarós
Engjavöndur
Eyrarrós
Fagurfífill
Fellafífill
Ferlaufungur
Fingragras
Finnungsstör
Finnungur
Fitjasef
Fitjaskúfur
Fjallabláklukka
Fjallabrúða
Fjalladepla
Fjalladúnurt
Fjallafoxgras
Fjallafræhyrna
Fjallakobbi
Fjallakornblóm
Fjallalógresi
Fjallalójurt
Fjallanóra
Fjallapuntur
Fjallaskarfakál
Fjallasmári
Fjallastör
Fjallasveifgras
Fjallavíðir
Fjallavorblóm
Fjalldalafífill
Fjalldrapi
Fjallhæra
Fjallkrækill
Fjallnykra
Fjandafæla
Fjöruarfi
Fjörukál
Flagahnoðri
Flagasef
Flagasóley
Flauelskornblóm
Flóajurt
Flóastör
Flóðapuntur
Flæðalófótur
Flæðarbúi
Flæðastör
Freyjubrá
Friggjargras
Fuglaertur
Fölvastör
Garðableikja
Garðabrúða
Garðahjálmgras
Garðalúpína
Garðamaríustakkur
Garðasól
Geitakál
Geithvönn
Geldingahnappur
Giljaflækja
Ginhafri
Gleym-mér-ei
Glitrós
Gljástör
Glæsifífill
Grasnykra
Grájurt
Grámulla
Grámygla
Grástör
Grávíðir
Grávorblóm
Græðisúra
Grænlilja
Grænstör
Grænvöndur
Gullbrá
Gullingin
Gullkollur
Gullmura
Gullsteinbrjótur
Gullstör
Gullvöndur
Gulmaðra
Gulstör
Gulvíðir
Hagabrúða
Hagastör
Hagavorblóm
Haugarfi
Haustbrúða
Haustlyng
Háliðagras
Hálíngresi
Hálmgresi
Hárdepla
Hárleggjastör
Hásveifgras
Hávingull
Heiðadúnurt
Heiðastör
Heigulstör
Helluhnoðri
Hengistör
Herjólfshár
Héluvorblóm
Hjallasveifgras
Hjartafífill
Hjartanykra
Hjartapuntur
Hjartarfi
Hjartatvíblaðka
Hjónagras
Hlaðkolla
Hlíðableikja
Hlíðamaríustakkur
Hnappstör
Hnoðafræhyrna
Hnoðamaríustakkur
Hnotsörvi
Hnúðsef
Hnúskakrækill
Holtasóley
Holurt
Horblaðka
Hóffífill
Hófsóley
Hrafnafífa
Hrafnaklukka
Hrafnastör
Hreistursteinbrjótur
Hrímblaðka
Hrísastör
Hrossafífill
Hrossanál
Hrútaberjalyng
Hundasúra
Húsapuntur
Hvítmaðra
Hvítsmári
Hvítstör
Höfuðklukka
Höskollur
Ilmbjörk
Ilmreyr
Ígulstör
Íslandsfífill
Jakobsfífill
Jarðarber
Jöklaklukka
Jöklasóley
Kattarjurt
Kattartunga
Keldustör
Kirtilaugnfró
Kisugras
Kjarrhveiti
Kjarrsveifgras
Klappadúnurt
Klettafrú
Klófífa
Klukkublóm
Klumbustör
Knjáliðagras
Knjápuntur
Kollstör
Kornsúra
Krakanál
Kransarfi
Krossfífill
Krossjurt
Krossmaðra
Krækilyng
Kræklurót
Kúmen
Lambagras
Lambaklukka
Langkrækill
Langnykra
Laugabrúða
Laugadepla
Laugamaðra
Laugasef
Laukasteinbrjótur
Lágarfi
Lensulófótur
Lerki
Lindadúnurt
Lindasef
Línarfi
Línstör
Ljónslöpp
Ljósadúnurt
Ljósalyng
Ljósatvítönn
Ljósberi
Loðgresi
Loðvíðir
Lokasjóður
Lotsveifgras
Lófótur
Lógresi
Lónajurt
Lónasóley
Lúpína
Lyfjagras
Lyngbúi
Lækjabrúða
Lækjadepla
Lækjafræhyrna
Lækjagrýta
Lækjasef
Lækjasteinbrjótur
Marhálmur
Maríulykill
Maríustakkur
Maríuvendlingur
Maríuvöndur
Maríuvöttur
Marstör
Melablóm
Melanóra
Melasól
Melgresi
Mjaðjurt
Mosalyng
Mosasteinbrjótur
Móalógresi
Móanóra
Móasef
Móastör
Mógrafabrúsi
Munkahetta
Músareyra
Mýraberjalyng
Mýradúnurt
Mýraertur
Mýrafinnungur
Mýramaðra
Mýrasauðlaukur
Mýrasef
Mýrasóley
Mýrastör
Mýrfjóla
Naflagras
Njóli
Ólafssúra
Purpuraþistill
Rauðberjalyng
Rauðkollur
Rauðsmári
Rauðstör
Rauðvingull
Reyniviður
Reyrgresi
Rjúpustör
Roðafífill
Safastör
Sandfax
Sandlæðingur
Sandmunablóm
Sauðamergur
Selgresi
Selja
Sérbýlisstör
Sifjarsóley
Sigurskúfur
Silfurhnappur
Silfurmaríustakkur
Sitkagreni
Síberíulerki
Síkjabrúða
Síkjamari
Sjávarfitjungur
Sjöstjarna
Skammkrækill
Skarfakál
Skarifífill
Skeggsandi
Skeljamura
Skollaber
Skógarkerfill
Skógarsmári
Skógarsóley
Skógfjóla
Skrautpuntur
Skriðdepla
Skriðlíngresi
Skriðnablóm
Skriðsóley
Skriðstör
Skriðuhnoðri
Skurfa
Slíðrastör
Smánetla
Smánykurrós
Smjörgras
Snarrótarpuntur
Snækobbi
Snækrækill
Snænarfagras
Snæsteinbrjótur
Sortulyng
Sóldögg
Sótstör
Spánarkerfill
Stafafura
Stefánssól
Steindepla
Stinnasef
Stinnastör
Stjörnuarfi
Stjönusteinbrjótur
Stormþulur
Strandlófótur
Strandsauðlaukur
Stúfa
Súrsmæra
Sverðnykra
Sýkigras
Sæhvönn
Tágamura
Tjarnablaðka
Tjarnalaukur
Tjarnastör
Toppasteinbrjótur
Toppastör
Trefjasóley
Trjónubrúsi
Trjónustör
Tröllakló
Tröllastakkur
Túnfífill
Túnsmári
Túnsúra
Túnvingull
Túnvorblóm
Týsfjóla
Týtulíngresi
Umfeðmingur
Vallarfoxgras
Vallarsveifgras
Vallhumall
Vallhæra
Varmadepla
Varpafitjungur
Varpasveifgras
Varpatvítönn
Vatnamari
Vatnamynta
Vatnsliðagras
Vatnsnafli
Vatnsnarfagras
Vatnsnál
Vatnsögn
Vegarfi
Vetrarblóm
Vetrarkvíðastör
Viðja
Villilaukur
Villilín
Vorbrúða
Vorperla
Vorstör
Vætudúnurt
Vætuskúfur
Völudepla
Þistill
Þráðnykra
Þráðsef
Þrenningarfjóla
Þrenningarmaðra
Þursaskegg
Þúfusteinbrjótur
Þyrnirós
Ætihvönn

Skógarkerfill

Anthriscus sylvestris

er slæðingur sem borizt hefur hingað frá útlöndum.  Hans er fyrst getið í nágrenni Akureyrar á 3. áratug síðustu aldar, en er nú löngu orðinn ílendur. Hann er farinn að dreifa sér ört út á eigin spýtur.  Hann sækir mjög í að mynda samfelldar breiður sem ekkert fær stöðvað.  Skepnur bíta hann lítið, og hestar alls ekki. Hann vex einnig vel í skugga og þekur stundum skógarbotna. Skógarkerfill líkist nokkuð spánarkerfli, en vantar anísbragðið af blaðstilkunum og hefur mun minni og fremur slétt aldini. Nú á síðustu árum hafa menn áhyggjur af ágengni skógarkerfilsins. Einkum leggur hann undir sig frjósamt land sem hefur verið auðgað af köfnunarefni, svo sem gömul tún og lúpínubreiður.

Blóm skógarkerfilsins eru oftast 8-16 saman í smásveipum sem aftur skipa sér saman í stórsveipi. Krónan er hvít með gulgrænleitum blæ, 2-7 mm í þvermál. Krónublöðin eru öfughjartalaga eða öfugegglaga, misstór. Bikarblöð vantar. Fræflar eru oftast fimm, vantar stundum suma eða alla. Ein tvíkleyf fræva með stuttum stílum er í blómunum. Aldinið er móleitt eða dökk brúnt, gljáandi, 5-8 mm á lengd, nær sívalt eða kantað, en rifjalaust. Spánarkerfill þekkist hins vegar frá honum á stærri og skarprifjuðum aldinum. Smáreifablöð eru grænleit eða fjólubláleit, randhærð; stórreifar vantar. Blöðin eru tví- til þríhálffjöðruð, nær hárlaus nema á jöðrum og neðra borði, langstilkuð. Stilkur og stöngull eru gáraðir, lítt eða ekki loðnir.

Skógarkerfill er nú víða orðið hið mesta illgresi, og eru margir að berjast við að hefta útbreiðslu hans eða reyna að útrýma honum. Því er ekki úr vegi að skoða svolítið lifnaðarhætti hans, og sjá hvernig hann bregst við ýmsum uppátækjum mannsins sem reynir að losna við hann.

Skógarkerfillinn er talinn fjölær, en samkvæmt minni reynslu er hann fremur fáær, sem sjá má á því að þegar hann er rifinn upp með rótum má oft sjá fúinn stöngul móðurplöntunnar í miðju, en fjölda ungplantna umhverfis. Sem betur fer myndar kerfillinn ekki skriðular renglur eins og sumar plöntur gera, en út úr rótarhálsinum vaxa oft örstuttar greinar sem mynda urmul af ungplöntum sem raða sér utan um rótarhálsinn, eins og sjá má á einni myndinni hér til hægri. Einnig framleiðir hann mikið af fræjum sem sá sér um næsta nágrenni (2).

Tvær aðferðir hafa helzt verið reyndar til að stemma stigu við kerflinum. Annars vegar að stinga hann upp með rótum og eyðileggja plönturnar. Hins vegar að úða á hann eitri, einkum roundup eða clinic. Auðvelt er að uppræta hann í byrjun með hvorri aðferðinni sem er, en þegar hann hefur myndað samfelldar breiður á stórum svæðum er það nánast ógerningur nema með mikilli og samfelldri eftirfylgni.

Af fræi kerfilsins myndast á fyrsta ári lítil, margskipt blöð á löngum stilkum (5). Niður úr plöntunni myndast stólparót, líkt og lítil gulrót. Á næsta ári verða blöðin töluvert stærri, og á öðru eða þriðja ári nær plantan að blómstra. Á því stigi er auðvelt að stinga hana upp með einni spaðastungu, hreinsa utan af rótunum moldina og leggja plöntuna til þerris svo hún visni. Við þessu bregst plantan með því að draga næringu úr rótum og stönglum og leggur alla orku í að þroska fræin. Til að koma í veg fyrir það er gott að klippa blómin af stönglinum eftir að hún hefur verið rifin upp. Ef um ungplöntu var að ræða er aðeins ein forðarót, en eldri plöntur geta þegar verið umkringdar ungplöntum með sjálfstæðum smárótum utan á rótarhálsinum (4). Þær visna ásamt móðurplöntunni við þessa aðgerð. Ef móðurplantan var nokkurra ára gömul, gæti hún hafa verið búin að sá sér út í næsta nágrenni, og þarf því að gæta vel að því hvort ungar fræplöntur kunni að leynast umhverfis kerfilinn í meiri fjarlægð, því þá þarf að stinga þær upp líka.

Ef við úðum eitri á blöð þessarar sömu kerfilsplöntu kemur hún til með að drepast ef um ungplöntu var að ræða. Ef hún hins vegar hefur myndað þyrpingu af smáafkæmum utan á rótarhálsinum, gætu þær sloppið við eitrið vegna þess hvað blöð þeirra voru lítið vaxin. Þær koma þá til með að vaxa upp síðar um sumarið eftir að móðurplantan hefur drepizt. Ef plantan var búin að sá sér, og nokkrar smáplöntur hafa verið í nágrenninu eru nokkrar líkar á að þær sleppi líka við eitrið, vegna þess að þær voru lítt sýnilegar þegar eitrað var.

Því er það gjarnan þannig þegar eitrað er á nokkra breiðu kerfilsins, að síðar um sumarið eða á næsta ári vaxa upp allmargar nýjar plöntur á miðju því svæði sem eitrað var, það eru ungar rótarhálsplöntur sem sluppu undan eitrinu. Á kraga umhverfis eitraða blettinn vaxa svo upp nýjar fræplöntur sem voru skammt á veg komnar þegar eitrunin átti sér stað. Því er óhjákvæmilegt ef árangur á að verða af eitrun, að fara yfir sama svæðið aftur síðar á sumrinu og næstu árin á eftir. Ef það er vanrækt verður breiðan enn þá þéttari og stærri eftir 2-3 ár.

Sá ókostur fylgir einnig eitrunaraðferðinni, að grasið drepst algjörlega, og er mjög lengi að nema land aftur (6). Því losnar kerfillinn við samkeppni frá grasinu og á auðveldara með að loka svæðinu aftur og mynda samfelldar kerfilsbreiður. Njóli, hlíðableikja og ýmsar aðrar tvíkímblaða jurtir eru einnig mun fljótari á vettvang en grasið.

Á túnum og inni á lóðum er skógarkerfillinn ótrúlega lífseigur. Hann sést að vísu lítið með tíðum slætti, þar sem hann nær ekki að blómgast. En blöð hans leynast í grasinu og vaxa sífellt upp af sömu rótinni árum saman. Strax þegar slátturinn er vanræktur vex hann upp og blómstrar, ef ekki sama árið þá á því næsta.

 Sums staðar vex spánarkerfill innan um skógarkerfilinn. Hann hefur miklu djúpstæðari og fastari rætur, sem nást illa upp með einni spaðastungu.



 

1. Blómstraður skógarkerfill á Arnarhóli í Kaupangssveit árið 1983.

 

2. Þroskuð aldini skógarkerfils á Arnarhóli seint í ágúst 2004.

 

3. Endalausar skógarkerfilsbreiður höfðu lagt undir sig jörðina Kaupang árið 1994.

 

4. Myndun ungplantna utan á rótarhálsi móðurplantna.

 

5. Ungar fræplöntur með litla "gulrót"

 

6. Árin eftir eitrun vaxa nýjar plöntur upp bæði inni á eitraða svæðinu og umhverfis það.