Fjalldrapi
Betula nana
eða hrís er lítill
runni af bjarkarætt og er algengur um mest allt landið nema austan til á
Suðurlandi. Hann finnst töluvert hærra til fjalla en
birkið, er allalgengur upp að um 700 m hæð. Hæst fundinn í 850 m hæð í
botni Bleiksmýrardals þar sem hann gengur lengst inn í hálendið, í 750 m
í Böggvisstaðafjalli við Dalvík, og í 740 og 730 m í Svörturústum og
Vesturbugum á Hofsafrétti.
Á láglendi vex fjalldrapinn í fremur deigum hrísmóum eða þýfðum mýrum,
og mikið einnig í bland við lyng og víði í mólendi. Hann er stundum ríkjandi
á stórum svæðum þar sem áður hafa verið birkiskógar. Á hálendinu vex
hann einna helzt í fremur deigum lyngmóum. Hann þekkist á
kringlóttum, gróftenntum, smáum blöðum. Ekki ósjaldan myndar hann
kynblendinga við birki sem hafa odd á blöðunum líkt og birki, en blöðin
eru minni en á birkinu og runninn er oftast meir eða minna jarðlægur,
enn rís þó verulega hærra en fjalldrapinn. Kynblendingurinn er á íslenzku
nefndur skógviðarbróðir.
Blöð fjalldrapans eru lítil, aðeins
5-12 mm í þvermál, nær kringlótt, dökkgræn ofan en ljósari að neðan,
reglulega tennt, stuttstilkuð og fjaðurstrengjótt. Ársprotar hans eru
stutthærðir en blöðin hárlaus. Blómin eru einkynja og sitja í stuttum
reklum. Bæði karl- og kvenreklar eru á sömu plöntunni, alsettir
þrísepóttum rekilhlífum, og standa þrjú blóm innan við hverja þeirra.
Kvenblómin eru með einni frævu með tveim, rauðum stílum í toppinn,
karlblómin hafa tvo fræfla með gulum frjóhirzlum. Aldinið er örsmá hneta
með vængjum sem hvor um sig er mjórri en hnetan.
Fjalldrapagreinar, mynd tekin árið 1982.
Fjalldrapi með blómstrandi kvenreklum í Leifsstaðabrúnum, 11. júní 2006.