Eggtvíblaðka

Listera ovata

er sjaldgæf jurt af brönugrasaætt, og er hún friðuð. Hún vex oftast í skóglendi eða kjarri, stundum í lyng- og blómlendisbrekkum, en stöku sinnum í grasríku landi, einkum þá í brekkum eða gilkverkum og er sjaldgæf þótt hana megi finna í flestum landshlutum nema mið-hálendinu. Sjaldgæfust er hún á Norð-austurlandi og Austfjörðum. Einna flestir fundarstaðir eru á Vesturlandi og við utanverðan Eyjafjörð. Nærri lætur að í dag séu kunnir um eða tæpir 40 fundarstaðir, en á mörgum þeirra er hún afar strjál, allt niður í það að vera aðeins einn toppur sem vaxið hefur á sama stað nær óbreyttur í áratugi. Eggtvíblaðkan vex einkum á láglendi, nær þó upp fyrir 200 m hæð á sumum stöðum, t.d. í Stóragili við Eyrarland, Eyf., og hugsanlega í Miðfellsbrekkum í Morsárdal, og í Göngudal við Njarðvík eystra. Hún er friðuð samkvæmt náttúruverndarlögum, enda er hvergi mikið af henni.

Eggtvíblaðkan er hávaxin jurt með einum, 5-8 sm löngum, gisnum blómklasa efst á stönglinum. Blómin eru með 5 uppréttum, grænleitum, 3-4 mm löngum blómhlífarblöðum, og 6-10 mm langri, ljósmóleitri neðri vör, klofinni í tvennt; fliparnir eru gleiðir. Frævan myndar stuttan knapp undir blómhlífinni. Blómleggurinn og stöngullinn eru kirtilhærðir. Tvö heilrend, egglaga eða sporbaugótt, bogstrengjótt laufblöð eru neðan til á stönglinum, 6-12 sm löng og 2,5-6 sm breið.

Eggtvíblöðku er líklega fyrst getið í plöntulista frá Hooker um 1811, og í ýmsum listum síðan. Stefán Stefánsson tók hana þó ekki upp í fyrstu útgáfu af Flóru Íslands, líklega af því að engin eintök hafa verið til þá í íslenzkum söfnum, og hann ekki séð hana sjálfur. Hann getur hennar fyrst í flóruaukum sínum árið 1919 og segir þar frá þrem fundarstöðum á vesturlandi, Hvammi í Hvammssveit, Ólafsdal og Þverfelli í Saurbæ og einum af Norðurlandi, Þóroddsstaðafjall í Köldukinn. Tæplega leikur þó vafi á því, að eggtvíblaðka hefur verið hér til í skógunum þegar landnámsmenn komu að landi.

Hér er eggtvíblaðka snemma að vori, búin að breiða úr blöðunum, en blómaxið er óþroskað.

Myndin er tekin í Stóragili við Eyrarland í Kaupangssveit sumarið 2003.

Hér sjáum við útsprungin blóm eggtvíblöðkunnar efst á stönglinum. Myndin er tekin í Búðahrauni á Snæfellsnesi árið 1985

Flóra Íslands - Blómplöntur

Eggtvíblaðka

Listera ovata