Njóli

Rumex longifolius

er stórvaxin jurt, um metri á hæð eða meira. Njólinn er aðfluttur til landsins, líklega um leið og landið var numið. Hann er enn í dag langmest umhverfis bæi og í ræktuðu landi, verður nokkuð fyrir-ferðarmikill og ágengur þar sem landið er áburðarríkt. Hann hefur þó einnig lítið eitt dreift sér út í villta náttúru, einkum þá meðfram ám, í votlendi og um gamla vatnsfarvegi. Þar er hann mun fyrirferðarminni en þar sem landið er auðugt af köfnunarefni, ljósgrænni og oft með rauða stöngla, ekki ágengur, og sómir sér í raun nokkuð vel innan um villtan votlendisgróður. Inn til landsins fylgir útbreiðsla njólans aðeins byggðinni, og nær hann um 400 m hæð við Víðiker og Svartárkot í Bárðardal. Hæst er hann skráður við Laugafellsskála norðan Hofsjökuls í rúmum 700 m.

Njólinn er fjölær jurt með gáruðum, gildvöxnum (5-15 mm) stöngli og litlum grænum eða lítið eitt rauðleitum blómum í samsettum, klasaleitum blómskipunum ofan til á stönglinum og í blaðöxlum neðar. Blómin eru leggjuð, tvíkynja eða sum einkynja í sambýli. Þrjú ytri blómhlífarblöðin eru lítil, 1-2 mm á lengd, og beinast niður við þroskun. Ein þrístrend fræva er í hverju blómi með þrjú marggreind, hvítleit eða rauð fræni, fræflar eru 6. Þrjú innri blómhlífarblöðin leggjast upp að frævunni og aldininu, verða mjög stór (4-6 mm) við aldinþroskun, breiðegglaga til hjartalaga, og eru þá orðin brún á litinn. Blöðin eru stilkuð, lensulaga með gildum miðstreng og slímkenndu slíðri við blaðfótinn. Blaðka stofnblaðanna er 15-30 sm löng og 5-10 sm breið, hrokkin til jaðranna.

Njólinn er auðþekktur frá öðrum íslenzkum plöntum, enda er engin af súruætt nálægt því eins stórvaxin og hann. Hins vegar er erfitt að þekkja hann frá sumum erlendum tegundum, sem stöku sinnum sjást hér á landi, eins og t.d. hrukkunjóli (Rumex crispus). Hann þekkist varla frá njóla nema þegar hann er í blómi, á áberandi brjóskvörtum sem myndast á innri blómhlífarblöðunum. Erlendis er þekkt að þessar tvær tegundir myndi kynblendinga.

Njóli í Eyjafirði árið 1963.

Hér sjást blóm njólans í Reykjavík árið 1982.

Hér sjást að lokum aldini njólans á Arnarhóli í Eyjafirði árið 2004. Hér sést vel hvernig þrjú innri blómhlífarblöðin leggjast upp að aldininu þegar það þroskast.

Flóra Íslands - Blómplöntur

Njóli

Rumex longifolius